منبع اصلی آسیب به محصولات و گیاهان بیماری ها هستند که با میکروارگانیسمهای بیماریزای گیاهی (عامل بیماری) ایجاد میشوند. اولین دلیل از بین رفتن محصولات در سراسر جهان قارچ است.
ویروسها، کرمهای انگلی و باکتریها نیز باعث ایجاد بیماری در نباتات میشوند .نشانههای بیماری که با عوامل بیماریزا بوجود می آید میتواند به سبب فاکتورهای غیرزنده مانند کمبود مواد مغذی و آلودگی هوا باشد. قارچکشها، علفکشها و حشرهکشها همگی آفتکشهایی هستند که برای محافظت گیاهان بکار میروند.
قارچکش نوع خاصی از سموم دفع آفات است که بیماری قارچی را با مهار یا کشتن قارچها کنترل میکند. همه بیماریهای ناشی از قارچ با قارچکشها قابلکنترل نیستند ازجمله میتوان به بیماریهای آوندی فوزاریوم پژمردگی قارچی( Fusarium) و پژمردگی ناشی از انسداد آوندی (Verticillium) اشاره کرد.
بیماریهایی که توسط میکروارگانیسمهای دیگر و اختلالات ناشی از عوامل بیجان و آسیب حشرات بوجود میآیند توسط قارچکشها کنترل نمیشوند؛ بنابراین لازم است ابتدا علت نشانههای بیماری قبل از استفاده از قارچکش مشخص شود.
چگونه بفهمیم گیاه ما به قارچ کش نیاز دارد؟
قارچ زدگی یکی از بیماری های گل ها و گیاهان است که سرعت گسترش بیشتری نسبت به انتشار انواع آفات دارد.
قارچ ها از جمله میکروارگانیسم هایی هستند که به ساقه، ریشه یا برگ گیاه می چسبند و به دلیل دیواره محکم بسیار زیادشان به راحتی از بین نرفته و باعث مرگ گیاه می شوند.
به یاد داشته باشید که هرگونه تغییر در رشد گیاه و ریزش و پژمرده شدن برگ های آن را باید نشانه از قارچ بدانید، مخصوصا اگر با بروز نشانه هایی باشند که وجود قارچ را به طور قطع تایید کنند.
علائمی که باعث می شود شما مطمئن شوید که باید بهترین قارچ کش گیاهان خانگی را انتخاب کرده و خاک گلدانتان را با آن ضد عفونی کنید عبارتست از:
• بروز کپک های پودری روی برگ ها و ساقه ها
• زنگ زدگی برگ گیاه
• لکه های قهوه ای روی برگ ها و ریزش آن ها
• آبکی شدن ساقه ها و ریزش آن ها
نقش قارچکشها در مدیریت بیماری بیماریهای گیاهی با ادغام برخی روشهای کنترلی ازجمله چرخش محصول، انتخاب ارقام زراعی که تحمل بیماری دارند یا نسبت به بیماری مقاوم هستند (ارقام زراعی ژنتیکی نسبت به سایر ارقام زراعی کمتر حساس هستند)، زمان کاشت، سطح کود دهی، اصلاح آبوهوای گلخانهای، مراعات اصول بهداشتی و کاربرد قارچکشها به بهترین شکل مهار میشوند.
قارچکشها غالباً بخش مهم مهار بیماری هستند زیرا آنها بسیاری از بیماریها را بهطور رضایت بخشی کنترل میکنند . اقدامات فرهنگی اغلب کنترل کافی روی بیماری ندارند.
ارقام زراعی مقاوم بسیاری از بیماریها یا در بازار موجود نیستند یا قابلپذیرش نیستند . برخی از محصولات باارزش بالا تحمل بسیار کمی در مقابل علائم بیماری دارند. اکثر قارچکشها باید قبل از بروز بیماری یا در ظهور اولین علائم بیماری استفاده شوند. برعکس بسیاری از بیماریهای انسان و حیوانات، استفاده از قارچکشها نمیتواند علائم موجود را حتی در صورت از بین بردن بیماری بهبود دهد زیرا رشد گیاهان با حیوانات فرق دارد.
قارچکشها معمولاً فقط از رشد آلودگی جدید ناشی از بیماری محافظت میکنند. تعداد کمی از قارچکشها پس از آلوده شدن یک گیاه با عوامل بیماریزا موثر هستند. آنهایی که خاصیت درمانی دارند، به این معنی که در برابر عوامل بیماریزایی که گیاهان را آلوده کردهاند فعال هستند، توانایی محدودی دارند و فقط چند روز روی عامل بیماریزا عمل میکنند.
بسیاری از قارچکشها فعالیت هدفمندی دارند که باعث اثربخشی بالا در برابر عوامل بیماریزای خاص میشود و این به معنی است که مسمومیت کمی برای انسان و سایر ارگانیسمها دارد، اما منجر به ریسک بالای مقاومت عوامل بیماریزا نسبت به قارچکشها نیز میشود.
یک عامل بیماریزای مقاوم نسبت به عملکرد قارچکش حساسیت کمتری دارد و باعث میشود قارچکش کم اثر و یا حتی بیاثر باشد. قارچکشهایی طراحیشدهاند که آنزیمها یا پروتئینهای خاص را هدف قرار میدهند و از قارچهایی ساخته میشوند که به بافت گیاه آسیب نمیزند بنابراین میتوانند به داخل برگها نفوذ کرده و حرکت کنند و باعث ایجاد خصوصیات درمانی و افزایش مقدار بافت گیاهی شوند.
ازآنجاکه نحوه عملکرد این قارچکشها بسیار خاص است، تغییرات ژنتیکی کوچکی در قارچها میتواند بر اثربخشی این قارچکشها غلبه کند و گروههای بیماریزا میتوانند در برابر کاربردهای بعدی مقاوم شوند. استراتژیهای مهار بیماری که بهشدت به برنامه درمانی قارچکشها متکی هستند، اغلب به علت تعداد زیاد عوامل بیماریزا هنگام اجرای برنامه انتخاب موارد مقاوم ، دشواری از بین بردن کامل عامل بیماریزا در گیاه، به مشکلات مقاومتی زیادتری منجر میشوند.
مقاومت قارچی در بخش جداگانه با جزئیات بیشتری پوشش دادهشده است. پرورشدهندگان غالباً از سیستمهای پیشبینی بیماری یا آستانه عمل استفاده میکنند، با وجود اینها، از بهکارگیری قارچکشها در مواقع لزوم مطمئن میشوند و از هزینه و تأثیر احتمالی زیستمحیطی برنامههای غیر ضروری اجتناب میکنند.
سیستمهای پیشبینی برای بعضی از بیماریها مبتنی بر درک شرایط زیستمحیطی که برای توسعه آنها مناسب است ایجادشدهاند. معمولا بر اساس دما و رطوبت نسبی یا رطوبت برگ در مناطق رشد محصول صورت میگیرد.
برنامههای قارچکش مبتنی بر آستانه شامل پیمایش مرتب محصول برای علائم بیماری است، سپس از قارچکشها موقع رسیدن علائم به سطح بحرانی که فراتر از آن بیماری قابلکنترل نیست، استفاده میشوند. نمونهای از سطح بحرانی وجود یک لکه بیماری در هر پنجبرگ موردبررسی است.
آگاهی از چرخه بیماریزا هنگام توسعه و کاربرد سیستمهای پیشبینی و آستانه از اهمیت برخوردار است. جنبههای مهم چرخه بیماری این است آیا بیماری تک چرخهای است (یکبار در سال) یا چند دورهای است (چند دوره) و یا دوره نهفته (زمان بین عفونت و تولید تلقیح جدید) دارد.
اقتصاد اغلب بر انتخاب قارچکش و زمانبندی برنامه تأثیر میگذارد. قارچکشهای گرانقیمت و برنامههای بیشماری در مزارع باارزش استفاده میشود که در صورت عدم درمان مثلاً درختان میوه یا زمینهای گلف ضرر اقتصادی زیادی متحمل شوند.
با در نظر گرفتن اینکه بعضی از بیماریها بر محصول تأثیر نمیگذارد، آستانه اقتصادی برای تعیین زمان درمان موردنیاز با قارچکش استفاده میشود. سطح تحمل محصول یا آستانه خسارت میتواند بسته به مرحله رشد محصول هنگام حمله، شیوههای مدیریت محصول، موقعیت مکانی و شرایط آب و هوایی متفاوت باشد.
کاربرد قارچ کش:
قارچکشها به شکل پودر، ریزدانهها، گاز و معمولاً مایع استفاده میشوند. آنها اینگونه بکار میروند:
- الف) بذر، پیاز، ریشههای پیوند و سایر ارگانهای قابل رشد. این رسیدگیها معمولاً توسط شرکت بذر انجام میشود. بعضی درمانها باید زمان کاشت گیاه در محل انجام شود. هدف از بین بردن عوامل بیماریزای موجود در مواد کاشت یا محافظت از گیاه جوان در برابر عوامل بیماریزا موجود در خاک است.
- ب) هنگام کاشت خاک ریخته، بعد از کاشت به خاکآب داده میشود (به روش آبیاری قطرهای) یا آب را مستقیم در اطراف پایه گیاه اسپری شود.
- ج) شاخ و برگ و سایر قسمتهای زنده گیاهان را با اسپری سمپاشی می شود.
- د) از طریق تنه به د داخل درختان تزریق میشود.
- ذ) محصول برداشتشده، در محل بستهبندی به شکل قطرهای یا اسپری سمپاشی می شود.
فرمول محصول قارچکشها از یک ماده فعال به همراه مواد خنثی تشکیلشده است که باعث بهبود عملکرد محصول میشوند. قارچکشها معمولاً با آب مخلوط و اسپری میشوند. تجهیزات کاربردی از اسپریهای کوچک دستی و پشتی گرفته تا دستگاههای اسپری بزرگ که با تراکتور یا هواپیما حمل میشوند، متغیر هستند.
قارچکشهای کمی به شکل پودر استفاده میشوند. قارچکشها را میتوان در گلخانهها به شکل دود، غبار، بخار و ذرات معلق استفاده کرد. پوشاندن تمام قسمتهای گیاه مستعد بیماری بسیار مهم است زیرا تعداد بسیار کمی از قارچکشها میتوانند بهاندازه کافی در سراسر گیاه حرکت کنند. پیشرفتهای مداومی در نازلها و سمپاشها برای بهبود پوشش صورت میگیرد.
برای کنترل مؤثر بسیاری از بیماریها، به چندین بار استفاده از قارچکشها نیاز است، گاهی اوقات هر ۵ روز یکبار. برای محافظت از رشد جدید و جایگزینی قارچکش از بین رفته گیاه توسط تجزیه شیمیایی، تخریب اشعه ماوراءبنفش و فرسایش در اثر باد و آب کاربرد مکرر موردنیاز است.